Sống Bình An và Hiến Tặng Bình An

Trong các phương diện biếu tặng giữa con người, đem lại sự bình an, không nguy hiểm cho đời là sự biếu tặng nhẹ nhàng, sâu sắc, không phô trương, không hình tướng nhưng có tác động vô cùng tích cực và lâu dài đến xã hội ta đang sống. Nếp sống đạo đức của mỗi cá nhân là chất liệu làm nên món quà tặng tuyệt vời này. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, con người có xu hướng thiên trọng vật chất, cứ ngỡ đó là chìa khóa đưa đến hạnh phúc cho mình, nên không mỏi mệt lao vào vòng xoáy của vật chất mà xem nhẹ giá trị đạo đức xã hội. Thế rồi khi mệt nhoài trên con đường danh lợi, họ bế tắc và hiểu ra giàu có không liên quan nhiều đến hạnh phúc của người sở hữu nó. Những ai kịp nhận ra “đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt” (Trịnh Công Sơn) sẽ biết chuyển hướng đi tìm một hệ giá trị khác liên hệ nhiều hơn đến hạnh phúc thật sự. Đạo Phật mở ra một hướng nhìn mới cho tất cả: tìm hạnh phúc nơi chính bản thân mình chứ không phải thứ hạnh phúc gắn trên mớ vật chất trần gian tạm bợ ngoài kia. Đức Phật xác định trách nhiệm bản thân đối với cá nhân mỗi người cũng như đối với cộng đồng xã hội là nền tảng cơ bản để xây dựng một xã hội an hòa và hạnh phúc. Ngài tuyên bố, người có đức hạnh không chỉ đem an lạc cho mình, mà còn đem lại an lạc cho cha mẹ, cho vợ con, cho các người phục vụ, cho các người làm công, cho bạn bè thân hữu (Tương ưng bộ kinh, Tập I, chương III, phẩm II, kinh số 9: Không con). Đây là cách đức Phật khuyến khích mỗi con người hiến tặng cho đời sự bình an qua bức thông điệp mang giá trị đạo đức và nhân bản siêu tuyệt của đạo Phật. Sau đây là một số giải pháp gợi ý để chúng ta kiến tạo một đời sống bình an, đồng an hiến tặng sự bình an ấy để chung tay xây dựng một cuộc sống lành mạnh trong cộng đồng.

Sử dụng thời gian hợp lý vào những việc có ích

Thời gian sống của mỗi người trên cuộc đời này là có hạn. Cuộc sống vô thường, không ai biết quỹ thời gian kiếp người của chúng ta còn được bao nhiêu. Cơ hội làm người thật hiếm hoi, quý báu, như con rùa mù giữa biển cả mênh mông tìm được bộng cây trôi nổi trên mặt biển mà chui vào (Tương ưng bộ kinh, tập V, chương XII, phẩm V, kinh Lỗ khóa). Đức Phật cũng răn nhắc chúng ta rằng, số người sau khi mất thân này mà được làm người trở lại ít lắm, ít như đất trong móng tay so với quả đất to lớn chúng ta đang sống (Tăng chi bộ kinh, Chương I, phẩm XIX, mục 18-20). Vì vậy, thời gian là vốn liếng quý giá nhất mà con người có được, vì tất cả những tài sản khác có được đều có sự đóng góp của yếu tố thời gian. Thêm vào đó, bất cứ tài sản thế gian nào, mất đi còn có cơ hội tìm lại hoặc làm lại, riêng thời gian một khi mất đi, không ai và không có cách nào tìm lại được. Do vậy, trong thời gian được sống với thân phận con người, sử dụng thời gian hợp lý vào những việc lợi ích là cách sống khôn ngoan nhất được đức Phật khen ngợi. Ngài cảnh tỉnh mọi người rằng, lúc tuổi trẻ, nỗ lực tu phạm hạnh (đối với người xuất gia), nỗ lực đầu tư chí thú làm ăn (đối với người tại gia), chứ một khi tuổi già đến, như cây cung bị gãy, chẳng thể làm được gì (Kinh Pháp cú, câu 156).

Đức Phật là một điển hình về việc sử dụng thời gian hiệu quả nhất trong cuộc sống. Ngài rất khéo trong việc dùng thời gian của mình để tạo an lạc cho bản thân và giúp người khác sống an lạc như mình. Nhìn những sinh hoạt một ngày của đức Phật được ghi lại trong kinh sách, ta có thể thấy Ngài đã dành trọn vẹn thời gian để hoạt động tích cực và nhiệt thành vì hạnh phúc và an lạc của người khác đến mức nào. Với tâm từ rộng lớn, Ngài dành phần lớn thời gian với công việc giúp mọi người phương pháp sống hạnh phúc trong chánh niệm, ngoại trừ những lúc cần phải dành cho vài nhu cầu cá nhân thiết yếu tối thiểu. Công việc của Ngài được sắp xếp rất khoa học, nề nếp, mực thước, vừa an trú thiền định, vừa giúp người nghệ thuật sống an lạc, và cứ thế duy trì cho nếp sinh hoạt ấy cho đến trọn đời. Bên trong, Ngài chánh niệm, tĩnh tâm và chứng nghiệm hạnh phúc giải thoát. Bên ngoài, Ngài không mệt mỏi phục vụ tha nhân, nâng đỡ tinh thần, nuôi dưỡng tâm linh của chúng sanh trong khắp thế gian. Ý thức về sự quý báu của thời gian, Ngài vẫn luôn nhắc khuyên các đệ tử luôn tỉnh giác, không ngừng nỗ lực thực hành pháp để đoạn trừ lậu hoặc, không luận ngày hay đêm (Kinh Pháp cú, câu 226). Trong lời giáo huấn cuối đời, Ngài ân cần khuyên nhắc các đệ tử hãy siêng năng tinh tấn, không tụ tập lại để hý luận chuyện đời không liên hệ đến mục đích giải thoát, đừng để thời gian qua luống, mà uổng phí một đời (Trường bộ số 16: Kinh Đại bát Niết bàn).

Đức Phật khéo léo dạy các đệ tử của Ngài về cách sử dụng thời gian vào việc có ích. Ngài không khuyến khích người khác bàn luận tranh cãi những vấn đề không thực tế, thể hiện qua việc Ngài yên lặng không trả lời những câu hỏi siêu hình là một điển hình. Ngài từng tuyên bố, những gì Ngài biết như lá trong rừng, còn những gì Ngài tuyên thuyết với chúng đệ tử như nắm lá simsapā Ngài đang cầm trong tay (Tương ưng bộ kinh, tập V, chương XII, phẩm IV, kinh Simsapā). Điều này cho chúng ta thấy tâm từ vô lượng của Ngài dành cho người học pháp, không muốn mọi người mất thời gian quờ quạng kiếm tìm những điều không liên hệ đến mục đích giải thoát, nên Ngài chọn những gì tinh túy nhất, trực tiếp liên hệ đến mục đích giải thoát, thiết thực nhất để mọi người thực hành đem lại hiệu quả nhất. Một điển hình khác nữa về cách đức Phật trân quý thời gian là Ngài không khuyến khích các đệ tử sử dụng thần thông biến hóa, biểu diễn những điều kỳ lạ để thu hút sự tò mò của người không có trí, mà chỉ nên chú trọng đến phương diện giáo dục, giúp người khác chuyển hóa tâm theo hướng tích cực và thiện lành (Trường bộ kinh số 11: Kinh Kevaddha; Tăng chi bộ kinh, chương III, phẩm VI, kinh số 60). Theo Ngài, tất cả những điều này, cũng như các điều khác có tính chất tương tự, chỉ đưa con người đến chỗ tranh luận, tranh cãi, hý luận nhau, mất hết thời gian quý báu, lại gây phiền toái cho tâm, không đem lại lợi ích thiết thực nào trên con đường thực hành pháp cả. Để có sự bình an vững chắc và lâu dài, chúng ta phải dành trọn thời gian đặt mình vào quỹ đạo sống theo lời Phật dạy: “không làm các điều ác, gắng làm các điều lành, giữ tâm ý trong sạch” (Kinh Pháp cú, câu 183).

Thời gian là chất liệu làm nên cuộc sống, mà giá trị cuộc sống không phải được đo bằng bao nhiêu năm ta sống trên cuộc đời này, mà tùy thuộc vào cách chúng ta sử dụng thời gian trong hiện tại để làm nên chất lượng và ý nghĩa cuộc sống. Bánh xe thời gian cứ một chiều đi tới, quỹ thời gian riêng của mỗi cá nhân chúng ta đang cạn dần, như ánh mặt trời đang dần đi về cuối trời Tây. Đời người cũng vậy, cuộc sống phía trước ngắn dần, đi dần về điểm đến cuối cùng và dừng lại khi ta giã từ cuộc sống. Là người biết tu học Phật, chúng ta cần trân quý thời gian để thực hành pháp, nhằm có nội lực để chế tác niềm an vui, bình an thật sự cho bản thân mình, đồng thời có khả năng hiến tặng sự bình an cho người khác.

Tập tha thứ và buông xả

Với tâm lý thường tình, ta sẽ chấp nhận, là con người, ta có đầy đủ hỷ nộ ái ố, ta có quyền giận người nếu ta đúng, người sai. Rất nhiều người trong chúng ta quan niệm rằng giận đúng người, đúng việc, đúng lúc, đúng nơi và thể hiện đúng cách, đúng mức độ thì có gì sai! Đức Phật không có chủ trương “giận đúng” mà trong mọi trường hợp, giận là sai. Ngài dạy rằng, “(một người nên từ bỏ giận, xa lìa kiêu ngạo và vượt qua mọi trói buộc. Khổ sẽ không đến với người nào không tham chấp thân hay tâm. Một người biết kiểm soát cơn giận cũng như người đánh xe kiểm soát được bánh xe đang lăn tới, ta gọi người đó mới đúng là người đánh xe giỏi” Kinh Pháp cú, câu 221-222). Hễ giận thì ta là người chịu thiệt thòi trước tiên và chịu thiệt thòi nhiều nhất, nên đức Phật rất đúng khi nói rằng, đã giận là không bao giờ đúng. Khi ôm ấp hận thù, ta đang nuôi dưỡng trong tâm những tâm lý tiêu cực bệnh hoạn và bệnh này phát tán rất nhanh trong cơ thể, “di căn” khắp thân và tâm, gây tổn thương lớn về sức khỏe và tinh thần. Tệ hơn nữa, những tâm lý tiêu cực này có thể làm cho chúng ta mất ăn, mất ngủ; nếu “bệnh” nặng hơn nữa, chúng ta sẽ bị “nhiễm độc” và trở thành người chứa đầy tư tưởng, hành động và lời nói độc ác, hồ đồ, có những hành động điên rồ, nông nổi và có thể gây hậu quả không lường. Hãy học kiên nhẫn nhiều hơn và tha thứ, bao dung hơn với con người và cuộc đời, vì đây là cách tự thương yêu mình hiệu quả nhất. Ta buồn giận, ta tự gây đau khổ cho mình chứ không phải người khác. Ta buồn giận, ta tự đày đọa thân tâm mình chứ không thể đày đọa người khác. Học cách tha thứ là liều thuốc đặc trị cho bệnh hiềm hận vậy. Nước đổ về xuôi, dòng sống tuôn chảy, thời gian thoáng qua, cuộc đời có bao lâu mà giận hờn, để bụng cho nặng lòng nhau, mà mình cũng tạo nghiệp xấu ác để rồi phải nhận lấy quả khổ trong hiện tại cũng như tương lai. 

Tha thứ là một kỹ năng, một nghệ thuật sống để giữ tâm an tịnh và thân khỏe mạnh. Muốn có nội tâm tĩnh lặng mà ôm lòng thù hằn, là cứ chọc khuấy vết thương ngày một nặng thêm mà mong vết thương liền sẹo lành lặn là điều không thể có, chẳng khác nào nấu đá mong thành cơm. Tha thứ không có nghĩa là chúng ta bôi xóa quá khứ, hay quên đi những gì đã xảy ra, hoặc tự tạo một ảo giác như thể mình cao thượng và có thể bỏ qua chuyện xưa nhưng khi gặp một yếu tố nào đó liên quan đến người xưa chuyện cũ, bao hiềm hận khổ đau ngủ ngầm trong lòng lâu này lại ùa nhau trỗi dậy. Tha thứ cũng không có nghĩa là làm cho người kia thay đổi hành vi, vì chúng ta không kiểm soát được người khác nên đó là điều không thể. Tất cả chỉ có nghĩa là ta đang mở cửa lòng buông xả những hờn giận, hay buông đi cay đắng và nỗi đau, để chuyển sang đón những luồng gió mới từ một miền tốt đẹp an vui hơn. Biết người khác tức giận mà ta không ôm chấp buồn giận, giữ tâm an tịnh, nghĩa là ta đã là một vị thầy thuốc có khả năng chữa bệnh cho cả hai (Tương ưng bộ kinh, tập I, chương XI, phẩm I, kinh số 4: Kham nhẫn). Khi ấy, thân ta khỏe mạnh, tâm ta lành lặn và an tịnh, thế giới bình yên.

Sai lầm là điều không ai muốn nhưng nó vẫn xảy ra và nghiễm nhiên trở thành một phần của cuộc sống. Học cách tha thứ là tập chấp nhận một thực tế rằng chúng ta đang sống trong một thế giới không hoàn hảo và rằng ai cũng có thể phạm sai lầm, không lúc này thì khi khác. Tha thứ, trước hết, là đem lại hạnh phúc cho bản thân mình. Một khi buồn phiền, giận hờn, lòng ta nặng như mang đá. Mang lè kè túi đá nặng trong mọi lúc, mọi nơi, mang cả vào giấc ngủ, mang theo cả lúc ăn, thì nặng nề, bức bách vô cùng. Bởi vì mang càng lâu càng mỏi, cảm giác túi đá ngày một nặng thêm, chi bằng ta đặt túi đá giận hờn, buồn phiền ấy xuống, lòng ta khỏe nhẹ, thanh thản, hạnh phúc biết dường nào. Cảm nhận được sự bất an nếu cứ ôm nỗi hiềm hận trong tâm, người khôn ngoan biết tha thứ cho bản thân mình và cả cho người đã làm tổn thương mình. Đây là món quà cao quý và độc đáo ta dành tặng cho cả hai: chính bản thân mình và người đã làm ta phiền giận. Tha thứ là ta tự tặng cho mình cơ hội để nuôi lớn lòng bao dung và niềm tin vào sự tốt đẹp ở người khác và xã hội. Tha thứ là ta ban tặng cho người cơ hội để sửa sai, làm mới. Cũng như bản thân mình, sai sót là điều không thể tránh khỏi trong cuộc sống, biết nghĩ đến điều này mà tha thứ cho người là ta đã biết cách đem lại hạnh phúc cho cả hai. Lợi ích nhiều hơn là tha thứ có công năng đưa ta trở về với nguồn tâm tĩnh lặng của mình, lòng nhẹ tênh và thênh thang như gió.

Hằng Như

Theo hang-nhu.blogspot.com

Sưu tầm: Hoa Nghiêm